“We bint niet meer alleen op zee”

Stichting de Noordzee organiseert op 9 en 10 maart de VisHack. Als FarmHackNL ondersteunen we hen daarbij. In de voorbereiding voor de hackathon duiken we in de wereld van visserij, die nu door het dreigende verbod op puls even in brand lijkt te staan. De EU maakt regels, nationale overheden interpreteren, onderzoeksinstituten onderzoeken en vissers vissen. Vlekkeloos verloopt dat zelden en duidelijk is dat de visserij voor een boel uitdagingen staat. De vraag voor de VisHack is wat slimme combinaties van data, software, technologie en design daar aan kunnen doen. Bij FarmHack gaan we daarvoor altijd graag terug naar de kern: de boer. Of in dit geval: de visser. Aan het woord: Johan Rispens, garnalenvisser uit Lauwersoog.

Johan Rispens ZK18

Sinds 1988 vist Johan Rispens op zijn kotter ZK18 op de Waddenzee en in de Noordzee. In zijn beginjaren was vissen een seizoensgebonden activiteit. Je begon het jaar met kabeljauw vissen, in maart hing je de garnalennetten eronder, de zomer was voor de tong en scholvisserij, en in het najaar ging je weer over naar garnalenvissen. Tegenwoordig draait het in Lauwersoog alleen nog om garnalen. De risicospreiding en flexibiliteit is vervangen door gespecialiseerde garnalenvissers, waarvan Johan er een is.

Beeldmateriaal: met dank aan de mannen van Solt

Zondagavond 12 uur varen ze uit in Lauwersoog. Hij bepaalt dan zelf waar hij naartoe wil. De garnalen die ze vangen gaan op de boot al over de band. Ook in de garnalenvisserij wordt er gewerkt aan het verminderen van bijvangst. In 2019 gaat ook hier de aanlandplicht in en moet de bijvangst mee aan land. Johan legt uit dat je in de garnalenvisserij best heel schoon kan vissen. De bijvangst betreft alleen organismen kleiner dan 5 centimeter. Dat is vooral problematisch in de periode dat er veel jonge vis is. Er is wel een onderzoek gedaan naar garnalen vissen met maaswijdte van 4 centimeter, maar dat ging echt ten koste van de garnalenvangst. Met meer onderzoek zou daar best nog wat te halen kunnen zijn.

De meningen verschillen over hoeveel procent van de bijvangst nu blijft leven. Johan geeft aan dat onderzoek wel plaatsvindt, maar de resultaten worden niet altijd teruggekoppeld naar de vissers. De garnalen worden aan boord gekookt, gekoeld en op de visafslag voorzien van conserveringsmiddel. Eenmaal aan land zijn Heiploeg en Puul nog altijd de grote jongens in de garnalenhandel. De meeste garnalen gaan nog altijd op trucktransport naar marokko om ze daar te pellen.

Meer trekkracht, minder vis

“De visserijdruk is veel te hoog, zet dat maar met koeienletters met mijn naam in je verhaal. We hebben met de tijd gezien dat we steeds grotere schepen kunnen maken, meer trekkracht hebben, maar dat er steeds minder vis te vangen is. Ook schuift de vis op naar het noorden. Of we het nu aan klimaatverandering toeschrijven of aan overbevissing, het verandert. We moeten ook een keer tevreden zijn met wat we hebben. Het kan niet alleen maar meer en groter worden. Je moet gewoon een beetje normaal doen.”

Maar vissers willen natuurlijk niet het licht uitdoen, maar het stokje kunnen overdragen. Mede daarom is Johan samen met vier andere Zoutkamper-garnalenvissers begonnen om een deel van de garnalen onder eigen merk te verkopen, Solt:

“Dit zijn vissers die verder kijken dan de rand van de kade waaraan ze elke week weer aanmeren. Vissers die weten dat een sterke keten iets is waarvan iedereen binnen die keten beter wordt. En dat dat een hl ander soort keten is dan die waaraan je vastligt omdat het niet anders kan”

Johan geeft aan dat ze de keten weer willen inkorten. Ze pellen de garnaal ter plekke, dus zonder transport naar Marokko. Sinds 2016 staat er een garnalenpelmachine in Lauwersoog, wat het plan uitvoerbaar maakte. Daarnaast gebruiken ze ook niet standaard conserveermiddel en proberen de zee niet leeg te vissen. Maar hij ziet ook dat een eigen keten, en “kallem an”, niet voor iedereen is weggelegd.

Maar “we bint niet meer alleen op zee”. Uiteindelijk draait het erom dat er voor iedereen wat overblijft: voor grote en kleine vissers, voor natuurbeschermers, voor energie, voor de toekomst en voor nu. Cruciaal daarbij is slimme handhaving, een goed en eerlijk systeem, waar alle stakeholders zich aan kunnen committeren. Daar gaat nu te veel mis.

De VisHack

Een van de belangrijkste stappen voor een duurzame visserij (anders dan garnalen) is het terugdringen van de hoeveelheid ongewenste bijvangst die overboord gezet wordt. Om dit in de Nederlandse bodemvisserij terug te dringen is een radicaal andere manier van denken nodig. Stichting De Noordzee wil daarom met de VisHack disruptive innovation in de visserij aanjagen, op een grensverleggende en uitdagende manier.

We zijn op zoek naar: Visexperts, data crunchers, data scientists, GIS/Geo specialisten, developers, hardware hackers, designers en Visual Creatives, marketeers, business developers en PR&communicatie experts! Dus wil jij meedoen aan de VisHack, meld je hier aan!