Door Josien Kapma
Resultaten van de VisHack
VIS EN DATA: VAN JAGEN NAAR BEHEREN
Aanlandplicht bron van frustratie en innovatie
Vrijdagochtend 9 maart om 6.40, het is nog donker, draait de FarmHack bus het terrein van de haven van Stellendam op. Enkele vissersschepen liggen als helverlichte eilanden van activiteit aan de steiger.
Een paar uur later hebben we met de hele groep de weg gevolgd die een gevangen vis aflegt: van het net in zee, naar de sorteerband aan boord, naar de kisten in het visruim van de kotter, op de heftruck naar de visafslag, via de scholsorteermachine uiteindelijk naar de kisten in de busjes van kopers. Het eigenlijke veilen gebeurt met de klok in de mijnzaal, maar vele kopers bieden op afstand via Internet. Zo valt steeds op: de visserij is een fascinerende mix tussen traditioneel en modern.
Selectiever vissen
De visafslag in Stellendam was het decor voor de eerste VisHack georganiseerd door Stichting de Noordzee en FarmHackNL. De uitdaging van de hackathon was: niet-gewenste bijvangst niet naar boven halen, of in elk geval te laten overleven. Selectiever vissen. Moeilijkheid is dat doelsoorten als tong en schol niet in homogene scholen zwemmen, maar kriskras verspreid tussen allerlei andere flora en fauna.
Ongewenste bijvangst
Om visbestanden gezond te houden zijn er regels: vissen moeten reproduceren voordat ze gevangen mogen worden (moeten een minimum grootte hebben) en er zijn beperkingen in de vorm van vangstquota per soort. De regels hebben gezorgd voor een rijke zee, maar zorgen ook voor ‘ongewenste vis’ omdat die verboden vis op geen enkele manier te gelde te maken is, en zelfs boetes betekent.
Toch komt er ‘ongewenste vis’ in de netten terecht. Deze ongewenste bijvangst werd altijd weer teruggegooid in zee, maar is dan wel vaak dood of beschadigd. Kan dit beter? Om meer energie op die vraag te krijgen is de aanlandplicht ingesteld.
De aanlandplicht
Een nieuwe regel die dit jaar en in 2019 van kracht wordt: alle vis die bovengehaald wordt, moet ook aangeland worden; dus meegebracht worden naar de haven. Vissers staan voor enorme problemen met het van kracht worden van deze regel, ze worden gedwongen arbeid en ruimte te besteden aan iets wat in de haven vernietigd wordt (en daar ook weer voor een afvalprobleem zorgt). Bovendien zien ze het nut niet: het gaat immers goed met de visbestanden dus kennelijk overleeft voldoende jonge vis. De introductie van puls zorgde voor minder ongewenste bijvangst, maar puls werd verboden. De aanlandplicht brengt dus zorgen en controverse. Als je het positief wilt stellen: er is een incentive voor innovatie.
Vis met code BMS (Below Minimum Size). De ondermaatse vis die wordt aangeland en niet voor consumptie mag worden gebruikt.
De denkrichtingen
De kracht van onze hackathons zit in de mix van deelnemers: boeren (in dit geval dan vissers), domeinkenners en hackers. Op de VisHack waren bovendien nog onderzoekers, overheidsmensen en NGO’ers. Na de rondleiding vormden zich 4 teams door ons organische FarmHackNL-proces. De denkrichtingen waarmee ze aan de slag gingen:
Kunnen vissers gebruik maken van ruimtelijke data en communicatietechnologie om ongewenste bijvangst te vermijden? Kunnen visnetten zo getweakt worden dat ze geen jonge vis of andere ongewenste bijvangst opvangen? Kan de ongewenste bijvangst die in het net terecht komt zo behandeld worden dat de vis dit proces overleeft zonder schade op te lopen? Kan het verlies aan marktwaardige vis bij ruime maaswijdte gecompenseerd worden door meerwaarde te realiseren?
Praktijkomgeving: VIC en STC uit Stellendam
We verruilden de loods met sleeptank van het Visserij-innovatiecentrum voor de minder koude Visserijschool STC Stellendam verderop aan de binnenhaven. Er werd overlegd, gecodeerd, met Post-its geplakt. Data werden onderzocht en weer terzijde gegooid, en regelmatig was een team ‘kwijt’ omdat ze aan boord van een kotter of op de nettenzolder zaten. Snel kunnen testen; precies de reden waarom we graag in praktijkomgevingen werken. 28 uur later stonden vier teams met mooie toepassingen voor de voor de jury.
Gelijk testen of de net-aanpassing kan werken in het Visserij Innovatiecentrum
De prijswinnaar: Net ff anders
“Een praktische en vissers-eigen oplossing die veel kansen biedt op korte termijn”, dat was de reden voor de jury om de innovatieve netontwerpen van team “Net ff anders” te belonen met de hoofdprijs van 2500 euro. Tongen zijn Houdinis, terwijl schollen, ook de kleine, te sloom zijn om te ontsnappen. Daarom leidt het vergroten van maaswijdte behalve tot minder ondermaatse vis, al snel ook tot verlies van marktwaardige vis. De innovatieve netten van maken juist gebruik van dit verschil in gedrag, wat het team onderzocht door gebruik te maken van onderwaterbeelden. Het team maakte een prototype en testte dat zelfs uit in de sleeptank.
2e prijs: Computer VISion; beeldherkenning aan boord voor vangstregistratie
De tweede prijs was voor het team Computer VISion: zij experimenteerden met automatische herkenning van vis (soorten en maten) aan boord op de sorteerband. Als de vangst hiermee goed geregistreerd kan worden, zou het wellicht de aanlandplicht kunnen vervangen. Hoewel beeldherkenning de laatste jaren een grote vlucht heeft genomen zijn er aan boord voor vis nog vele uitdagingen: zware en sterk wisselende omstandigheden, slechte verdeling van vis over de band, veel dubbelliggende vissen, vissen op buik en rug, veel en veelsoortige verstoringen op de band (andere flora en fauna als alg, zeesterren). Bovendien is het nog altijd lastig vissen machinaal ‘op te pakken’. Desondanks wist het team te overtuigen dat hier veel winst te behalen is.
Vistrek.nl: Onderling data delen voor vissers ~eventueel pas naderhand
Het team vistrek.nl maakte een app bedoeld voor vissers om specifieke data te delen. Zoals vissers nu al onderling delen waar een container onderwater ligt om elkaar te behoeden voor schade aan de netten, zou je ook meer dynamische data over vangst en bijvangst kunnen delen. Dat kan realtime, maar dat is natuurlijk concurrentiegevoelig. Zelfs als je de data pas een week of een maand later openbaart, zouden met BigData analyse lessen te trekken zijn die geen enkele visser alleen in zijn leven kan leren. Zoals gebieden of omstandigheden wanneer je bepaalde soorten of maten vangt. De resultaten kun je bekijken op https://vistrek.nl/ (log in met naam en wachtwoord naar keuze).
Close the gap; 1 vis voor jou en 1 voor de zee
Hendrik heeft met de MDV1 nu al de meest duurzame kotter van Europa. Hij gaat naar 0% bijvangst door met ruime mazen te vissen. De put, waardoor de vis die terug in zee gaat verdwijnt, wordt zelfs dichtgelast: close the gap. Dat kost hem wel ook marktwaardige vangst. Ecologische winst, maar economisch verlies. Hoe compenseert hij dat gat? Team ‘close the gap’ wil voor zijn resterende vangst een meerwaarde op de markt krijgen. Ze bedachten een totaalconcept voor een korte keten, Hendrix’ Harvest. Klanten van deze vis dragen bij aan het ongemoeid laten van de vis in zee.
Niet einde maar begin?
Tweederde van het aardoppervlak is zee, maar er komt maar een paar procent van ons voedsel vandaan. Op land lopen we tegen grenzen van voedselproductie aan; de toekomst is aan voedsel uit zee, dierlijk en plantaardig. Ook voor energie (windmolenparken, boorplatforms), recreatie, transport en natuur kijken we steeds vaker naar de zee. De Noordzee vissers voelen de druk van deze ‘nieuwkomers’ door beperkingen die hen opgelegd worden. Vissers zijn niet meer alleen op zee (zie ook blog), en ze staan daarmee voor een enorme uitdaging om hun ‘oude rechten’ via goed positiespel om te zetten in scoringskansen. Slim en collectief inzetten van technologie, en autonomie over eigen data zijn belangrijke kansen. FarmHackNL stapt graag aan boord.
photo credits: Ganesh van Boggelen en Stichting de Noordzee
