Resultaten Nationale BodemHack

De Nationale BodemHack vond plaats in Wageningen op 29 en 30 november op initiatief van de BodemCoalitie bestaande uit a.s.r., Vitens en Rabobank. Het doel was te werken aan een integraal bodeminstrument om boeren en anderen in staat te stellen bodemkwaliteit beter te monitoren.

In de landbouw zijn steeds meer data beschikbaar, de maatschappij stelt eisen aan voedsel en omgeving, en boeren zien de bodem meer als levend iets waar ze mee moeten samenwerken. Dat waren de top drie Belangrijke Trends die deelnemers aan het begin van de Nationale BodemHack met elkaar optekenden.

Het bood een mooi kader: die bergen data zouden dus benut moeten worden om antwoorden of gereedschappen te bieden voor die andere twee trends. Daarvoor zijn nog heel wat ‘vertaalslagen’ nodig en moet de boer zelfbeschikking over de data die hij genereert houden. 

Om te komen tot een bodemindex zijn zes verschillende teams aan de slag gegaan met (een deel van) de oplossing.

De BodemHack

Van niets naar iets in 30 uur, dat is de uitdaging van deze hackathon. Gelukkig was er ook deze keer weer snel inzicht in de beschikbare databronnen en waren er vele dataexperts aanwezig om de datasets toe te lichten. Het unieke en gewaardeerde van hackathons is dat de verschillende bedrijven met verschillende data elkaar helpen. Deze kans om buiten de kaders van je eigen bedrijf te werken, krijg je niet dagelijks. Uiteraard zijn er ook nog gaten in de beschikbare data, maar dit kan in de toekomst mogelijk opgevuld worden.

Met alle aanwezige experts konden snel stappen gezet worden. Ondanks de diverse achtergrond, werd er hard gewerkt aan één doel: de bodemindex. Iedereen was bereid om kennis te delen en in de groepen was een grote saamhorigheid. “Voor mij was het hoogtepunt van de hackathon het samenwerken met een diverse groep”.

Het blijft een uitdaging om alle kennis om te zetten naar handelingsperspectief voor de boer en te werken aan vertrouwen. Maar de eerste stappen zijn gezet. Een verdere uitwerking, onder leiding van de bodemcoalitie, zal in de komende tijd volgen.

Bekijk hier de aftermovie  over de bodemcoalitie en de hackathon

DE WINNAAR: Challenge 1. Crop Rotation Index

“Op basis van de geteelde gewassen en de gewasrotatie tot 10 jaar terug, geeft deze tool een gestandaardiseerde score (index). Die zou één van de ingredienten kunnen zijn voor een bodemindex.”

De boer is niet meer de enige die gebaat is bij duurzaamheid van de bodem. Ook afnemers, waterbedrijven, overheid en andere partijen, hebben baat bij een goed onderhouden bodem. Met een goed bouwplan kun je zorgen dat de ‘eeuwigheidswaarde’ van grond behouden blijft. De crop rotation index is een score die aangeeft hoeveel van de bodem gevraagd wordt. De boer kan deze score beïnvloeden door zijn gewaskeuze.

Crop rotation index bestaat uit verschillende onderdelen:

1. Individuele gewas score: hoe intensief is het gewas. Verschillende gewassen zijn beoordeeld op een aantal punten en van daaruit de duurzaamheid van deze gewassen bepaald (oa. organische stof balans, bodemgezondheid, effect bodemstructuur, diepte wortelstelsel, rooivrucht en groenbemester).
2. Perceelgewas score
3. Gewasrotatie score: het maakt veel uit of je op een perceel een keer per vier jaar of een keer per vijf jaar aardappelen teelt.

De index is gebaseerd op open data van RVO. Op dit moment is ze alleen gemaakt voor gemeente Dronten, maar dit kan eenvoudig voor heel Nederland worden uitgerold.

De Crop Rotation Index helpt de boer bij het maken van duurzame keuzes in zijn management. Echter, dit vertaald zich niet direct in winst voor de boer. Daarom kunnen andere partijen er  financiële voordelen aan verbinden, zoals voordelen bij de financiering of in de waterschapskosten.

Een voetnoot van de ontwikkelaars: gewasrotatie is een van de KPI’s die je kunt gebruiken om duurzaamheid te beoordelen, maar het is lang niet alles. In de toekomst zullen meer KPI’s opgenomen moeten worden in de bodemindex.

De presentatie vind je hier, de discussie gaat verder op ons FarmHack Forum

het Crop Rotation Index-team

Challenge 2. van Hack naar Plek

“Past het nieuwe instrument straks in het management van de boer en binnen de kaders van het beleid? Hoe komen we na afloop van de hack naar een concrete plek met grond om de nieuwe tool straks verder te ontwikkelen en uit te proberen?” 

Tijdens deze hackathon werken we aan een bodemindex, maar het eindigt niet met de index, daar begint het pas! Het van-Hack-naar-Plek-team wil de index mee het veld in nemen richting de boeren en gebruikers. Daarvoor is een stappenplan opgesteld:

• Het prototype van de bodemindex wordt getest door een aantal pilotboeren. Daarna worden de resultaten aan de keukentafel besproken met de pilotboeren en experts.  Dit zal in drie rondes plaatsvinden. Tijdens deze fase wordt de tool geverifieerd door experts.
• In de tweede fase wordt de bodemindex geadopteerd door ketenpartijen en wordt er gewerkt aan het uitrollen van de index onder alle grondgebruikers. Deze stap, om de boeren mee te krijgen, zal nog de nodige discussie opleveren.

Het van-Hack-naar-Plek-team gaat aan de slag met 12 dialoogtafels, in verschillende regio’s. Aan deze dialoogtafels zitten boeren die werken met de bodemindex en bodemexperts. Als ondernemer kun je een bodemvoucher krijgen. Met deze voucher krijg je de kans om de index op je bedrijf te toetsen en te analyseren met een coach. Het is erg belangrijk om vertrouwen te ontwikkelen met face-to-face contact. Daarnaast is het belangrijk dat de bodemindex een tool is om te stimuleren, niet om af te rekenen!

Nu ‘van Hack naar Plek’ de samenwerkingsprijs gewonnen heeft gaat het team: eten met zijn allen, de eerste bodemvouchers uitdelen, geschikte bodemcoaches vinden en tenslotte, de eerste ‘bodemdialoog’ organiseren!

De presentatie vind je hier, de discussie gaat verder op ons FarmHack Forum

Challenge 3. Rapid Soil Health Index (SHI) Tool op basis van open data – betrouwbaarheid op onzekere factoren

“We hebben data uit de AgroDataCube (open data over bodem, meteo etc) gecombineerd met data van boeren (bodemanalyses, management, sensoren). Wat levert dat op? Welke combinaties zijn een indicator voor bodemkwaliteit?”

Dit team is vol goede moed aan de slag gegaan om te kijken of ze op basis van open data stappen kunnen maken richting een bodemindex. Onder het mom dat het fijn is te starten met iets dat nú al kan, en dat je dan altijd kunt verbeteren met betere data.

In de  Soil Health Index zitten 12 indicatoren, verdeeld over chemische, fysische en biologische eigenschappen. Niet voor al deze indicatoren bestaan op dit moment metingen, laat staan open data, maar sommige kunnen benaderd worden door een combinatie van andere; een proxy. Met snelle rekenmodellen zijn de eerste bodemkaarten gemaakt. De resultaten van deze rekenmodellen zijn in een spider gezet, dit betekent dat de soil health index in een spider wordt weergegeven en dat deze spider dus een indicatie geeft van de bodemconditie.

Uiteindelijk kun je deze Soil Health Index zelf voeden met meer data en wordt met een balk aangegeven hoe betrouwbaar de data is.

Een bestaande app, de ‘Sqapp’ die op dit moment gebruik maakt van de iSQAPER data, is als uitgangspunt genomen als gebruikers dashboard. Omdat de iSQAPER data voor het bonte en intensief bewerkte Nederland niet altijd voldoende is, heeft het team gekeken of ze Sqapp op een makkelijke manier kunnen voeden met betere data. Ze maakten een Soil Health Index rekenmodel en een prototype.

In een tweede fase kunnen de indicatoren uit de soil health index worden gekoppeld aan handelingsperspectief voor de boer. Sommige gegevens zijn vaste waarde, andere kunnen beïnvloed worden door het management van de boer. De relatie tussen de indicatoren en management regels kan worden opgenomen in de rekenregels. Het is belangrijk om de boer uiteindelijk een handelingsperspectief te geven.

De presentatie vind je hier, de discussie gaat verder op ons FarmHack Forum

Challenge 4. TrekkerData.nl

Team vier is al een tijdje bezig met het beschikbaar maken van trekkerdata.  In een trekker zitten meer dan 100 sensoren. De trekker verzamelt dus continue data, maar die worden gebruikt door de trekkerfabrikant en de boer kan er niet bij. Terwijl er ook agronomisch nogal wat waarde in kan zitten. De uitdaging is om de data af te vangen en vervolgens te decoderen. Trekkerfabrikanten werken hier vooralsnog niet aan mee, en omdat ieder type trekker weer andere signalen heeft, moet je ieder merk en type trekker decoderen. Het afvangen van data lukt nu dankzij een opensource hardware kastje genaamd ISOblue, het decoderen is een gezamenlijke inspanning van hackers.

“De bodem is het brood voor nu. We zien de bodem niet meer als substraat, maar als een organisch wezen, met bodemleven dat je in stand moet houden. De bodem is niet overal gelijk. Dat zie je niet van de buitenkant, maar merk je wel als je aan het werk bent.“ Deze variatie in de bodem kan in kaart gebracht worden door een combi van de trekkersensoren te plotten op een kaart. Dat zou dan een indicatie voor zware en lichte klei kunnen zijn, en bij uniforme grond dus ook voor verdichting in de bouwvoor. Het team maakte hier eerder al een mooie film over.

Hoe kunnen we trekkerdata aan de boer presenteren? Het team ontwikkelde een conceptwebsite, die de trekkersignalen tijdens het ploegen zichtbaar maakt op een kaart. Vervolgens hebben ze specifiek gekeken naar verdichting en belasting van de grond. Zo kan de boer zijn trekkerdata in eigen beheer houden, en kiest hij zelf of en voor wie hij de data beschikbaar wil maken.

De presentatie vind je hier, de discussie gaat verder op ons FarmHack Forum

Challenge 5. Precision Index Tool (PI€T). Volle grond telers willen het elk jaar beter doen!

“We leggen bodem- en bemestingsdata naast elkaar om te kijken wat de invloed is van mest. We duiken in de data en trechteren naar een waarde voor de nieuwe bodemindex.”

De uitdaging van dit team was om met data aan te tonen hoeveel nutriënten de boer van het land haalt, zodat met precisiebemesting goed bemest kan worden. Het bedrijf van Jacob van de Borne dient hiervoor als voorbeeld. Jacob heeft veel techniek in huis gehaald om zijn opbrengst te verhogen, maar vervolgens is het belangrijk om de data goed te analyseren. Het Praktijkcentrum voor Precisie Landbouw, waar Jacob partner in is,  is opgericht om deze data te analyseren en de kennis te delen met andere telers in Nederland.

Bijna alle telers zitten in een waterwingebied, ze moeten dus voorzichtig zijn met de omgeving en eventuele uitspoeling. Hoe kun je het dan toch beter doen? Je opbrengst en je bodemweerbaarheid verbeteren? Daarvoor is het belangrijk om een balans te vinden tussen de maximale opbrengst, uitspoelingrisico en bodemweerbaarheid. Je wil niet naar een maximale, maar een optimale opbrengst.

Met precisielandbouw kun je op de juiste moment en plaats, de juiste handeling doen. Als ondernemer heb je  veel knoppen om aan te draaien. “Wat als we de hoogste marge met optimale groei met de beste bodemkwaliteit binnen het perceel kunnen bepalen?”

Voor deze challenge werd gebruik gemaakt van data over  opbrengst, bemesting en nitraat, en de resultaten van bodemscans. Er is gewerkt aan een model dat resultaten geeft voor oppervlaktes van 10×10 meter. Voor deze vlakken is het nu mogelijk winstmarge t.o.v. de bodemkwaliteit te laten zien. Hiermee kunnen specifieke acties ondernomen worden die de bodemkwaliteit zullen verhogen. Met deze tool kun je optimaliseren en valoriseren.

Het behalen van de maximale opbrengst is mogelijk niet goed voor de bodemkwaliteit en uitspoeling. Met deze tool kun je berekenen wat de waarde van bepaalde maatregelen is voor andere partijen, zoals bijvoorbeeld het waterschap. Zodat de andere partijen het werk van de boeren ook financieel kunnen compenseren. De wereld verbeteren op een vierkante meter!

De presentatie vind je hier, de discussie gaat verder op ons FarmHack Forum

Challenge 6. BodemWaardeWeb: stakeholder relaties in kaart

“We werken aan een het visualiseren van de invloeden van allerlei actoren en factoren op het bodem- en watersysteem, en hun onderlinge verbanden.”

Een belangrijke vraag die voortkomt uit de voortgaande challenges: “Wie gaat het betalen als de bodemindex lukt?”. De boer moet investeren in de grond, maar dit kost geld en leidt niet altijd tot een hogere opbrengst. Wie heeft er naast de boer nog meer belang bij een betere bodem? Mogelijk de bank, die de grond gefinancierd heeft?

Alle invloeden en verbanden moeten in beeld zijn. Denk aan: biodiversiteit, gezondheid (minder gezondheidskosten en verloren arbeidsuren), meer gewasopbrengst, klimaat (wateroverlast, watertekorten, CO2). Hoe kunnen we die waarde uitdrukken in euro’s en terugbrengen naar het erf van de boer?

Het BodemWaardeWeb team heeft de verschillende actoren in kaart gebracht, ze hebben hiervoor een web getekend en dit gevuld met open data en gegevens van Eurofins. Het team heeft een denkmodel ontwikkeld, dat verder ingevuld kan worden. Ze hebben hiervoor gewerkt met een voorbeeld uit Zuid Afrika. Met dit model kan inzichtelijk gemaakt worden welke maatregelen op welk moment effect hebben. Zo kan je hieraan ook euro’s verbinden en kan er geld loskomen vanuit andere partijen, zoals het waterschap.

Dit team, met het kleinste aantal deelnemers, werd verkozen door deelnemers en publiek tot favoriet en kreeg de peer-prize.

De presentatie vind je hier, de discussie gaat verder op ons FarmHack Forum