Mest Hack ~Inleiding op alle sporen

Op 12 en 13 oktober vond op de Dairy Campus de MestHack plaats. Zeven teams gingen de uitdaging aan het mestbeleid beter te maken met als instrumenten technologie, data of IT. Ze kwamen met dingen als papierloos werken, data rond mest delen, transparantie op de mestmarkt, kunstmest zoveel mogelijk vervangen door dierlijke mest, en milieu impact monitoring. In een blogserie belichten we de resultaten van de verschillende teams. We starten met een overzicht. 

​Kader:​ ​de​ ​mestkringloop​ ​in​ ​Nederland.​ ​

Veehouders​ ​hebben​ ​teveel​ ​mest​ ​en daarom​ ​moeten zij​ ​akkerbouwers​ betalen​ ​om​ mest​ ​te​ ​ontvangen.​ ​Netto is er een mestoverschot in Nederland. Om schade aan het milieu te voorkomen is een uitgebreid stelsel van regels rond mest ontstaan, met gedetailleerde bepalingen voor hoeveelheid, manier en periode van aanwenden. Alle handelingen​ ​met​ ​mest​ ​moeten​ ​daarom verantwoord​ ​worden​ ​in​ ​ingewikkelde administraties.​ De maximale hoeveelheid die op het land gebracht mag worden is maar net, of soms niet, genoeg om het gewas goed te voeden.  Daarmee is voor​ ​alle​ ​partijen​ ​een​ ​prikkel​ ontstaan ​om meer​ ​mest​ ​op​ ​het​ ​land​ ​te​ ​brengen​ ​dan​ ​in de administratie opgenomen wordt. ​​Voor de overheid een​ ​lastig​ ​te​ ​handhaven geheel. De vraag voor de MestHack was: hoe kunnen we regels rond mest beter handhaven, en kunnen we ook iets doen waardoor regels makkelijker na te leven zijn? ​

.

Tech-ontwikkeling beinvloedt ook mest

Onder invloed van technologie verandert er het een en ander in die cyclus en bijbehorende administratie van mest. Vrachtauto’s die mest vervoeren zijn verplicht voorzien van een geautomatiseerde GPS-tracker die laad- en losplaats registreert; deze data gaan naar de overheid. Daar bovenop houden de mesttransporterende bedrijven nog meer data bij;  ​de​ ​sector​ ​is​ ​data-rijker​ ​dan​ ​de​ ​overheid.​ ​In theorie zouden verschillende spelers (veehouders, afnemers van mest, transporteurs en overheid) data kunnen​ ​delen, wat de overall kosten lager maakt.

NIR​ ​(near​ ​infra​ ​red)​ ​sensoren geven​ ​een​ ​beeld​ ​van​ ​de​ ​samenstelling​ ​(N,​ ​P)​ ​van​ ​vrachten​ ​mest.​ ​Dit​ ​on-the-spot​ ​weten​ ​van de​ ​samenstelling​ ​is​ ​een​ ​mogelijk​ ​hulp-​ ​en​ ​controlemiddel​ ​op​ ​verschillende​ ​lokaties​ ​in​ ​de mestcyclus. Groeiende​ ​aantallen​ ​gewastelers​ willen ​specifiek​​ ​bemesten.​ ​Zij ontwikkelen​ ​vraag​ ​naar​ ​specifieke​ ​mestproducten;​ ​verschillend​ ​per​ ​gewas,​ ​bodemsoort​ ​en seizoen.

Perspectief van de boer

​Mest​ ​is​ ​een​ ​kostenpost​ ​voor​ ​de veehouder.​ ​Marges​ ​staan​ ​onder​ ​druk,​ ​mestafvoer​ ​is​ ​nog​ ​een​ ​van​ ​de​ ​weinige​ ​posten​ ​waar​ ​wat speelruimte​ ​zit​ ​om​ ​de​ ​kosten​ ​drukken.​ ​De​ ​veehouderpraktijk​ ​is:​ ​“1​ ​sept​ ​moet​ ​die​ ​put​ ​leeg​ ​zijn, voor​ ​de​ ​winter”​ ​en​ ​“in​ ​februari​ ​stroomt​ ​‘ie​ ​bijna​ ​over​ ​en​ ​moet​ ​er​ ​weer​ ​begonnen​ ​worden”.​ ​​Voor de​ ​akkerbouwer​​ ​geldt dat​ ​de​ ​huidige gebruiksnormen​​ strenger​ zijn ​dan​ ​de​ ​gewasbehoefte​;​ ​lager​ ​dan​ ​het​ ​bemestingsadvies​ ​dat​ ​de​ ​adviseur​ ​geeft:​ ​dat​ ​is​ ​niet​ ​te​ ​begrijpen.

Het​ ​onderwerp​ ​fraude​ ​ligt​ ​begrijpelijkerwijs​ ​gevoelig.​ ​Wat​ ​is​ ​fraude?​ ​Op​ ​papier​ ​zijn​ ​de mestboekhoudingen​ ​vaak​ ​prima​ ​kloppend,​ ​de​ ​realiteit​ ​is​ ​soms​ ​anders.​ ​Dat​ ​begint​ ​al​ ​op bedrijfsniveau​ ​van​ ​de​ ​veehouder​ ​en​ ​varieert​ ​van​ ​‘rondrekenen’​ ​over percelen, zonder​ ​dat​ ​er​ ​overtredingen zijn,​ ​tot​ ​creatief​ ​administreren,​ ​tot​ ​kwade​ ​opzet.​ ​Op​ ​het​ ​niveau​ ​van​ ​intermediairs​ ​gaat​ ​het​ ​bv om​ ​administratief​ ​dichtregelen​ ​met​ ​exporten​ ​die​ ​alleen​ ​op​ ​papier​ ​bestaan.

Deelnemers aan de MestHack, Dairy Campus

Hoe dit doorbreken?

​Hoe kun je zorgen dat een ​prikkel​ ​ontstaat om​ ​de​ ​samenstelling​ ​van​ ​mest te​ ​controleren​ ​in​ ​de​ ​sector​ ​zélf? Dat​ ​zou​ ​het​ ​verschil​ ​tussen​ ​papier​ ​en​ ​realiteit​ ​verkleinen.

Hoe​ ​kun​ ​je​ ​als​ ​overheid​ ​inspelen​ ​op​ ​nieuwe​ ​ontwikkelingen?​ ​De​ ​reflex​ te grijpen ​naar​ ​meer​ ​technologie, meer​ ​data​ ​en​ ​meer​ ​controle​, ​leidt​ ​ook​ ​snel​ ​naar​ ​hogere​ ​lasten​ ​voor​ ​betrokkenen -wat​ ​de​ ​fraudeprikkel​ ​juist​ ​weer​ ​groter​ ​maakt:​ ​“z​org dat controle gemakkelijk is, voorkom dat de administratieve lasten omhoog gaan”!

Geen single solution

Het mestprobleem is niet met één enkelvoudige oplossing uit de wereld te helpen. Er zullen op alle fronten stappen gemaakt moeten worden, liefst tegelijkertijd zodat ze elkaar versterken. Denk aan -betere handhaving zodat echte cowboys die bewust frauderen aangepakt worden, -transparantere markt, -minder kunstmest, door dierlijke mest slimmer in te zetten, meer aandacht voor en kennis van bodem en nutrientenkringlopen. Uiteindelijk zou een collectieve gebiedsaanpak gebaseerd op milieudoelen beter werken dan het dichtregelen van administraties. In de komende posts is steeds één van die mogelijke oplossingen te lezen.

Vijf ‘sporen’ voor de Mest Hack

Binnen het overkoepelende thema ‘mest’ zijn 5 deelgebieden gekozen. 

Uitvoerbaarheid: Welke mogelijkheden biedt het digitaliseren en automatiseren van de huidige (papieren) administratie voor snelle
en makkelijke verantwoording?

Handhaving: Voor een slimme en en efficiënte handhaving is het nodig om slim gebruik te maken van bestaande en nieuwe datastromen. Dit spoor gaat over integreren van data, over het vinden van relaties en patronen.

Markt: Wat zijn de mogelijkheden voor het ontwikkelen van een transparante, digitale marktplaats voor mest, waar vraag en aanbod bij elkaar komen en keuzemogelijkheden worden geboden voor distributie- / transportvormen?

Boer: Mest is een belangrijk thema op het boerenerf. Als je uitgaat van de boer, welke aanknopingspunten zijn er dan voor effectief mestbeleid op basis van de kringloop tussen dier, bodem en gewas?

Milieu: Kunnen we waterkwaliteit- of bodemdata in agrarische vanggebieden gebruiken om de effecten van maatregelen op het milieu te meten? Is het mogelijk om goede milieuresultaten te boeken terwijl de boer ruimte heeft om bodem en gewas te voeden? 

Dit werk valt onder een Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland-licentie.