Data contracten in landbouw

Iedereen roept ‘de data is van de boer’, maar hoe zit het precies? Beschermt de AVG je privacy? Wat speelt er zich af in contracten met technologie leveranciers? Voor een project binnen het Europese Smart Agri Hubs programma zijn we in gebruikersovereenkomsten en privacy statements van trekkerfabrikanten gedoken, als voorbeeld van technologie leveranciers aan de landbouw. Er is goed nieuws. En er is slecht nieuws. In een serie van drie blogposts delen we de voorlopige resultaten.

Korte samenvatting

Vooropgesteld: trekker fabrikanten leveren waanzinnige machinerie af, er wordt in enorm tempo geïnnoveerd, en daar wordt ook flink in geïnvesteerd. Dat levert boeren betrouwbare machines en een professioneel dienstenaanbod op. De meeste boeren lijken dan ook niet al te bezorgd. Voorop staat dat machines werken, en dat data toepasbaar zijn. Het lijkt bijna voorbarig of misplaatst om de ethiek achter nieuwe digitale strategieën van hun leveranciers in twijfel te trekken.

Nu is het niet onze intentie om dat wel te doen, maar als je juridische documentatie evalueert om te beoordelen waar de gebruiker nu precies staat wat betreft de data die de trekker (of het werktuig erachter) genereert, dan is de conclusie simpelweg dat je als boer geen positie hebt. In die documenten staan niet de rechten van de gebruiker, maar de belangen van de leverancier centraal. En die willen data kunnen verzamelen, bewaren, bewerken en delen. In meer of minder omslachtige termen staat dat juridisch vastgelegd. Als boer teken je bij het kruisje.

Kort samengevat zou je kunnen zeggen dat gebruikersovereenkomsten het volgende stellen:

• ‘We zijn ons ervan bewust dat u niet wilt dat we uw gegevens delen. We zullen voorzichtig zijn, maar we zullen en we kunnen delen wanneer we dat nodig achten’
• ‘Als we gegevens delen met anderen, kunnen we niet verantwoordelijk worden gehouden voor wat deze bedrijven met uw gegevens doen’;
• ‘Als u het niet eens bent met onze servicevoorwaarden, dan kunnen we de functionaliteit en beveiliging van de machine of applicatie niet garanderen’.

Het goede nieuws

Het goede nieuws is dat los van dit soort contracten, belangrijke gebruikerswensen en rechten steeds beter gediend worden. Het gaat dan vooral om de mogelijkheid om data uit systemen overdraagbaar te maken, en ook dat verschillende systemen goed met elkaar communiceren. De industrie lijkt deze principes (data portabiliteit en interoperabiliteit) te hebben omarmd. Het zal nog wel even duren, maar je mag redelijkerwijs aannemen dat de grenzen voor dataverkeer tussen trekkers, werktuigen, boordcomputers en online data platforms voor goed opengaan. Zodat straks je blauwe trekker gewoon communiceert met een rode veldspuit, en je AB lijnen kan uitwisselen over verschillende gps stuursystemen.

Ander goed nieuws:

• De AVG levert bescherming op voor persoonsgegevens, en is vooral ook representatief voor het type databeleid waar de EU voor staat. Daarin staan de rechten van de gebruiker steeds meer centraal.
• Onduidelijke of vage contracten zijn niet perse een bewijs van kwade wil. Voor een deel is de wetgeving bijvoorbeeld simpelweg nog ontoereikend of onduidelijk.
• Richtlijnen zoals de Code of Conduct van Cops Cogeca of de gedragscode van BO Akkerbouw helpen daarbij.

Op 19 juni 2019 werd de HWodKa datahub opgericht door 12 akkerbouwers (ref).

Het slechte nieuws

Het slechte nieuws is in de eerste plaats dat juridisch gezien landbouwdata niet goed gedefinieerd of beschermd zijn. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat ‘het ontbreken van een creatief element betekent dat landbouwdata niet passen bij de classificaties van intellectuele eigendom als octrooi, handelsmerk of copyright. Landbouwdata komt beter overeen met de definitie van “bedrijfsgeheim” – maar zelfs dat komt met moeilijkheden en moet nog stevig worden bepaald”. In het geval van de Verenigde Staten zouden boeren daarom niet in het bezit zijn van hun gegevens onder de huidige wetgeving (ref).

Als je kijkt naar trekkerdata in Europa, dan moet je aannemen dat hier hetzelfde voor geldt. Ze worden niet beschermd door de AVG, omdat het naar de letter van de verordening geen persoonsgegevens zijn. Maar trekkerdata bevatten locatiegegevens en een tijdstempel. En daarmee zijn het zeer privacy gevoelige data, die zich niet laten “anonimiseren”. Dat trekkerdata niet als persoonsgegevens hoeven te worden behandeld, betekent minder bescherming en minder controle over de data voor de boer. Een voorbeeld:

Als een trekkerfabrikant data deelt met een dealer, dan wijst de fabrikant in het contract de gebruiker erop dat de dealer er andere gebruikersovereenkomsten op na kan houden. De trekkerfabrikant wijst verantwoordelijkheid daarvoor af, dus als boer heb je ook met je dealer te maken. Onderstaande troffen we aan in het privacy- en gegevensbeleid van een John Deere dealer (ref, 2020):

• Door ons toegang te verlenen tot Machinegegevens van een derde partij (zoals het JD LinkTM-telematicasysteem voor JD-apparatuur), verleent u ons een royaltyvrije, niet-exclusieve, eeuwigdurende licentie om dergelijke Machinegegevens te gebruiken in overeenstemming met dit beleid.
• We kunnen alle gegevens permanent verwijderen of vernietigen op elk moment zoals door ons bepaald.
• […] We kunnen [..] geanonimiseerde of geaggregeerde gegevens ook verkopen, in licentie geven of anderszins aan derden verstrekken.

Conclusie

Huidige contracten zijn weinig transparant over hoe bedrijven hun bedrijfsmodel hebben ontworpen en hoe ze geld (willen gaan) verdienen met data. Het is belangrijk om te onderkennen dat het toekomstig verdienmodel van trekkerfabrikanten niet alleen schuilt in het verzamelen van data, maar ook in het bewaren en bewerken ervan (datamining, analyse, correlaties, afleidingen). Deze analytische producten zullen door hen als ‘bedrijfsgeheim’ worden beschouwd.

Voor een deel is dat terecht. Maar er moet wel sprake zijn van transparantie, zodat je onderbouwde keuzes kan maken. En het gaat om zaken als keuzevrijheid, autonomie, en mogelijk ook een ‘fair share’ in de gecreëerde waarde. We weten allemaal wat er gebeurt als er geen machtsevenwicht is, en de toegang tot data en alle concurrentievoordelen die dat met zich meebrengt, beperkt raakt tot een handvol grote jongens.

Er is een kans voor een progressief Europees landbouwmodel, met meer evenwicht. In een open markt, zonder kennis monopolies, heb je als boer meer keuzevrijheid en betere toegang tot onafhankelijk advies. Meer vertrouwen leidt ook tot meer adoptie van technologie, dus ook technologie leveranciers worden hier beter van. Wij hopen daar met het FarmCube project en onze projectpartners aan bij te dragen.

In deel 2 van de serie bespreken we de huidige Code of Conduct, de AVG en de optie om trekkerdata als persoonsgegevens te behandelen. In het 3e deel duiken we in Akkerweb 3.0, een nieuwe versie van Akkerweb met als platform ook een hernieuwd data governance model.

Wil je meer weten? Heb je vragen of opmerkingen? Dat kan hier op het Forum, waar we komende maanden onderzoeksresultaten inzichtelijk en beschikbaar zullen maken.

Achtergrond

FarmCube is een samenwerkingsverband van verschillende bedrijven die actief zijn in de digitalisering van de landbouw: BIOSCOPE (ruimtelijke gegevens), AureaImaging (Drones), AVR (agro-machines) en FarmHack (sociale innovatie). Het project  wordt verder ondersteund door een aantal gerenommeerde kennisinstellingen en kennispartners, waaronder WUR en ZLTO.